Zowat iedereen kent Sint Franciscus, als is het alleen maar omdat Werelddierendag ook diens verjaardag is. En zowat iedereen heeft ooit gehoord hoe Franciscus met de wilde dieren kon spreken, dat de vogeltjes gek op hem waren en hij ze allemaal ‘broer’ of ‘zus’ noemde. Was hij een groot natuurliefhebber? Dat niet. Het had alles met God te maken, God die de verborgen bron van leven is van al wat leeft, en die in alles verschijnt zonder zichzelf te laten zien, God die overal is en tegelijk nergens. Wat wil dat zeggen?

God is het leven van het leven. Al wat leven is, is iets van Hem. Elk levend wezen laat iets van Hem zien. Tenminste: als het helemaal is wat het is, en je er zelf op de goede manier naar kijkt. Een hond helemaal hond, een roos helemaal roos, een kikker helemaal kikker. Maar mensen zijn nooit helemaal, ze moeten altijd nog worden wie en wat ze zijn. Want mensen zijn nooit helemaal, uit één stuk, altijd een beetje dubbel of gespleten. Mensen kunnen liegen, veinzen en zich in hun geheimen verbergen. En dat kunnen kikkers en rozen niet.

Een verhaal daarover. Toen koning David, groot Psalmzinger én massamoordenaar tegelijk, klaar was met het componeren van de Psalmen was hij daar geweldig trots op. Hij vroeg zich af: ‘is er één schepsel dat mijn liederen kan overtreffen?’ Er kwam toen toevallig een kikker voorbij die tegen David zei: ‘Man, wees toch niet zo opgeblazen. Ik zing mijn lied beter dan jij het jouwe. Want als ik zing, bén ik mijn lied, en dan mag een hongerige ooievaar mij komen opeten.’ Het lied van de kikker ís de kikker. Zo zuiver van hart was David niet.

Waar is God? Het antwoord op die vraag vind je door zuiver en integer te leven, eenvoudig helemaal mens. Woord van Jezus: ‘wanneer je hart zuiver is, dan zie je God.’ God is overal. Maar om dat te kunnen zíen, moet je hart dus zuiver zijn. Je moet er, met andere woorden, uiterst eenvoudig voor worden, mens uit één stuk.

Franciscus had geleerd om met een zuiver hart om zich heen te kijken. Wat hij toen zag bezong hij in zijn beroemde Zonnelied: ‘Wees geprezen, God, met al uw schepselen, met broeder zon, zuster maan, broeder wind, zuster water, met broeder vuur en moeder aarde met haar bloemen, de bomen, het gras en al wat leeft…’ Hield hij van de natuur? Niet zoals wij van de natuur houden. Voor de meesten van ons is de natuur ‘ons milieu’, een soort décor: een bos met open plekken, lekker om in te wandelen of te fietsen en van de omgeving te genieten. Wij maken van alle bomen, vogels, honden en herten één groot duizendpotig wezen dat wij ‘natuur’ noemen en dat er voor óns is.

Voor Franciscus was dat anders. Hij zag elk levend wezen apart, in z’n eigen waardigheid. Hij zag geen bos, hij zag de bomen, één voor één. Zoals kinderen dat nog doen. God heeft niet het bos gemaakt, maar déze boom en díe en díe, déze kat, díe hond en dát vogeltje. Dáárom kon Franciscus zonder woorden wél met de vogeltjes praten en wij met veel woorden níet. Hij zag elk schepsel apart, één voor één, zag er God in en sprak met Hém. Eerbied voor de natuur is geen eerbied voor de natuur in het algemeen, maar eerbied voor elk levend wezen. Want bij God is niets er niet, Hij is in alles wat leeft.

André Zegveld